In Scandinavië verkleden de kinderen zich als geitjes. In Polen gooien ze de vloer vol stro, in Tsjechië ziet men in een visioen een gouden varken vergezeld van een engelenkoor en in mijn familie drinken we en maken we ruzie rond een verlichte dennenboom. Tradities; soms zijn ze universeel, soms heel persoonlijk, maar we hebben ze allemaal. Die specifieke, soms vreemde gewoontes waarvan niemand nog precies weet waar en waarom ze ontstaan zijn, terwijl ze toch de essentie van Kerstmis vormen. Waarom, zou men zich kunnen afvragen, spelen tradities zo’n belangrijke rol op bepaalde dagen, daar waar ze ons de rest van het jaar gestolen kunnen worden?
Volgens de wetenschap vertonen mensen kopieergedrag om buiten gevaar te blijven. Immers, in groep kunnen we ons beter verdedigen tegen mammoeten dan wanneer we alleen zijn. Toegeven, de mammoeten zijn tegenwoordig aan de schaarse kant, maar evolutionair is het zo dat de mens spiegelneuronen heeft ontwikkeld waarbij we elkaars gedrag kopiëren. Iemand zien geeuwen doet geeuwen en iemand een boom in zijn living zien zetten, zorgt er dan blijkbaar voor dat jij hetzelfde wil doen.
Een andere theorie stelt dat tradities, rituelen en gewoontes het leven voorspelbaar maken, zowel voor kinderen als voor volwassenen. Vaste patronen vergroten het gevoel van veiligheid en geborgenheid en maken dat we ons beter kunnen ontwikkelen. Cfr. elke hechtingstheorie in de ontwikkelingspsychologie. Uiteindelijk zijn we allemaal kwetsbare mensen in een wereld die voor velen onveilig voelt. Tradities en rituelen geven houvast, omdat ze voorspelbaar en betrouwbaar zijn. Zo weet iedereen die ze volgt: hier hoor ik bij, hier ben ik thuis.
En hoewel ik denk dat er voor iedere theorie iets te zeggen valt, verklaart het nog steeds niet helemaal waarom ik op kerstavond wil baden in de gezellige warmte van kerstlampjes en familieliefde, waarom het zo geruststellend voelt wanneer de kalkoen met kroketten op tafel komt en waarom ik kippenvel krijg elke keer ik Chris Rea melancholisch hoor zingen dat hij in zijn auto op weg is naar zijn thuis. Het antwoord is volgens mij verbondenheid. In een wereld waar de druk op het individu zo groot is, je alles moet kunnen zijn en worden en dat in een schijnbaar ongelimiteerde vrijheid, voelt het erg fijn om wat meer te focussen op wat ons verbindt, wat ons samenbrengt.
En wat mij met mijn gezin verbindt is een veel te grote kerstkalkoen, een onvermijdelijke indigestie en een jaarlijkse performance van mijn zus die Celine Dion imiteert.
